Gry planszowe dostosowane do problemów ze wzrokiem

Problemy ze wzrokiem są jednym z najczęstszych wyzwań, z jakimi mierzą się seniorzy. Zwyrodnienie plamki żółtej, zaćma, jaskra czy po prostu prezbiopię (czyli tzw. „starczowzroczność") mogą znacząco utrudniać korzystanie ze standardowych gier planszowych. Na szczęście, producenci gier coraz częściej uwzględniają te potrzeby, a na rynku pojawia się coraz więcej opcji dostosowanych do osób z wadami wzroku. W tym artykule przedstawimy najlepsze gry planszowe dla seniorów z problemami ze wzrokiem oraz praktyczne porady, jak dostosować inne popularne gry.

Wyzwania związane ze wzrokiem u seniorów

Zanim przejdziemy do konkretnych gier, warto zrozumieć, z jakimi trudnościami mogą borykać się seniorzy podczas gry:

• Zmniejszona ostrość widzenia – trudności z rozpoznawaniem drobnych szczegółów
• Pogorszona percepcja kolorów – problemy z rozróżnianiem podobnych odcieni, szczególnie w przypadku kolorów pastelowych
• Zwiększona wrażliwość na olśnienie – trudności z czytaniem z błyszczących powierzchni
• Wolniejsza adaptacja do zmian oświetlenia – problemy z dostosowaniem wzroku przy przejściu między różnie oświetlonymi obszarami
• Ograniczone pole widzenia – konieczność skanowania większego obszaru wzrokiem

Mając na uwadze te wyzwania, przejdźmy do przeglądu gier, które są przyjazne dla seniorów z problemami ze wzrokiem.

Gry planszowe specjalnie zaprojektowane dla osób z wadami wzroku

1. Duże domino

Domino w wersji z powiększonymi płytkami to klasyka, która sprawdza się doskonale u seniorów z wadami wzroku. Dostępne są wersje z płytkami o wymiarach nawet 5x10 cm, z wyraźnymi, wytłoczonymi kropkami, które można nie tylko zobaczyć, ale również wyczuć dotykiem.

Zalety:

• Duże, wyraźne, często wypukłe kropki
• Proste zasady, które większość seniorów już zna
• Możliwość gry zarówno wzrokowo, jak i dotykowo
• Dostępność wielu wariantów rozgrywki

2. Scrabble dla osób z dysfunkcją wzroku

Specjalna wersja Scrabble dla osób z wadami wzroku posiada szereg udogodnień:

• Powiększona plansza z wyraźnymi liniami podziału między polami
• Duże płytki z literami o wysokim kontraście
• Wypukłe krawędzie pól planszy, dzięki czemu płytki stabilnie się na niej utrzymują
• Podstawki pod płytki z literami, umożliwiające łatwiejsze manipulowanie nimi

Ta wersja gry pozwala seniorom cieszyć się ulubionym słownym wyzwaniem bez frustracji związanej z próbami odczytania małych literek.

3. Szachy i warcaby z wypukłymi polami

Dostępne są specjalne wersje szachów i warcabów, w których:

• Pola białe i czarne różnią się nie tylko kolorem, ale także wysokością (czarne pola są zazwyczaj zagłębione)
• Figury mają charakterystyczne kształty, łatwe do rozpoznania dotykiem
• Figury są wystarczająco duże, aby wygodnie je chwytać
• Podstawy figur są zaprojektowane tak, aby stabilnie stały na swoich polach

Takie gry umożliwiają rozgrywkę nawet osobom z poważnymi wadami wzroku, polegającym głównie na zmyśle dotyku.

4. Bingo z dużymi liczbami

Bingo to świetna gra towarzyska dla seniorów, a wersja z dużymi liczbami eliminuje problem z odczytywaniem małych cyfr. Dostępne są zestawy, w których:

• Karty do gry mają liczby o wysokości nawet 3 cm
• Używane są kontrastowe kolory (najczęściej czarny tekst na białym tle)
• Żetony do zakrywania liczb są duże i łatwe do chwytania

Bingo to również świetna gra dla większych grup, co czyni ją idealną na spotkania w klubach seniora.

5. Karty do gry jumbo

Duże karty do gry (tzw. jumbo) to podstawowy element wielu gier dla seniorów. Ich zalety to:

• Znacznie powiększone symbole i cyfry (często 5 razy większe niż w standardowych kartach)
• Wyraźne oznaczenia kolorów (często z napisem nazwy koloru dla dodatkowej jasności)
• Trwały, łatwy do czyszczenia materiał

Z takimi kartami można grać we wszystkie klasyczne gry karciane, takie jak brydż, remik czy wojnę.

Adaptacje popularnych gier planszowych

Poza grami specjalnie zaprojektowanymi dla osób z wadami wzroku, wiele standardowych gier można łatwo dostosować:

1. Qwirkle

Ta prosta gra oparta na łączeniu kolorów i kształtów jest już dość przyjazna dla osób z wadami wzroku ze względu na duże, kolorowe płytki. Można ją dodatkowo dostosować:

• Oznaczając każdy kształt inną teksturą (np. naklejając na płytki różne materiały)
• Używając specjalnych podkładek antypoślizgowych pod planszę, aby płytki nie przesuwały się przypadkowo

2. Rummikub

Rummikub to popularna gra, w której manipuluje się płytkami z liczbami. Można ją dostosować poprzez:

• Dokupienie wersji z większymi płytkami lub naklejenie na standardowe płytki większych cyfr
• Użycie podstawek na płytki, które ułatwiają ich ustawienie
• Korzystanie z maty antypoślizgowej, która zapobiega przypadkowemu przemieszczaniu płytek

3. Monopoly

Klasyczne Monopoly można zaadaptować:

• Zastępując standardowe pieniądze większymi banknotami lub żetonami o różnych kształtach dla różnych nominałów
• Przygotowując powiększone karty "Szansa" i "Kasa społeczna"
• Używając pionków o wyraźnie różniących się kształtach

Akcesoria ułatwiające grę

Poza samymi grami, istnieje szereg akcesoriów, które mogą znacząco ułatwić seniorom z wadami wzroku udział w rozgrywkach:

1. Podstawki na karty

Podstawki pozwalają ustawić karty tak, aby były widoczne bez konieczności trzymania ich w dłoni. Jest to szczególnie pomocne dla osób, które mają problemy zarówno ze wzrokiem, jak i ze sprawnością manualną.

2. Lupy do gier

Specjalne lupy zaprojektowane do gier planszowych mogą znacząco ułatwić rozgrywkę. Niektóre modele mają podstawki umożliwiające ustawienie ich nad planszą, aby gracz miał wolne ręce.

3. Lampki LED z regulowanym natężeniem

Dobre oświetlenie jest kluczowe dla osób z wadami wzroku. Przenośne lampki LED z możliwością regulacji jasności i temperatury barwowej światła mogą znacząco poprawić komfort gry.

4. Maty antypoślizgowe

Maty pod planszę lub karty zapobiegają ich przypadkowemu przesunięciu, co jest częstym źródłem frustracji dla osób z wadami wzroku.

Praktyczne wskazówki dotyczące organizacji gier dla osób z wadami wzroku

1. Dostosowanie otoczenia

Środowisko, w którym odbywa się gra, jest równie ważne jak sama gra:

• Zapewnij równomierne, jasne oświetlenie bez cieni i odblasków
• Unikaj błyszczących powierzchni, które mogą powodować olśnienie
• Wybieraj stoły z matową powierzchnią w neutralnym kolorze (najlepiej ciemnozielonym lub granatowym)
• Upewnij się, że jest wystarczająco dużo miejsca, aby wszystkie elementy gry były dobrze widoczne

2. Komunikacja podczas gry

Odpowiednia komunikacja może znacząco ułatwić grę:

• Głośno ogłaszaj wszystkie ruchy i decyzje
• Opisuj słownie sytuację na planszy po każdej większej zmianie
• Pytaj, czy wszystko jest widoczne i zrozumiałe
• Bądź cierpliwy i oferuj pomoc, ale nie narzucaj jej

3. Modyfikacje zasad

Czasami warto wprowadzić niewielkie zmiany w zasadach, aby gra była bardziej dostępna:

• Pozwól na korzystanie z pomocy wizualnych (lupy, specjalne okulary)
• Wydłuż czas na wykonanie ruchu, jeśli to potrzebne
• Rozważ grę w parach, gdzie jedna osoba może pomagać drugiej
• Uprość niektóre zasady, jeśli stanowią one barierę

Podsumowanie

Problemy ze wzrokiem nie muszą oznaczać rezygnacji z przyjemności, jaką dają gry planszowe. Dzięki specjalnie zaprojektowanym grom, adaptacjom standardowych tytułów oraz pomocnym akcesoriom, seniorzy z wadami wzroku mogą nadal cieszyć się wszystkimi korzyściami, jakie niesie ze sobą granie – od stymulacji umysłowej po wartościowe interakcje społeczne.

Pamiętaj, że kluczowe jest znalezienie rozwiązań, które odpowiadają indywidualnym potrzebom każdej osoby. To, co działa dla jednego seniora, może nie być odpowiednie dla innego. Najważniejsze jest cierpliwe podejście, otwartość na eksperymenty i skupienie się na tym, co najważniejsze – wspólnej zabawie i budowaniu więzi.