Jak gry planszowe poprawiają pamięć

W dobie cyfrowej rozrywki, klasyczne gry planszowe wracają do łask, szczególnie wśród seniorów. I nie jest to tylko kwestia nostalgii – coraz więcej badań naukowych potwierdza, że regularne granie w gry planszowe może mieć istotny wpływ na poprawę funkcji poznawczych i opóźnienie procesów starzenia się mózgu. W tym artykule przyjrzymy się bliżej, jak gry planszowe wpływają na nasz umysł i pamięć.

Naukowe podstawy – co mówią badania

Badacze z Uniwersytetu w Edynburgu przeprowadzili w 2019 roku szeroko zakrojone badanie, w którym uczestniczyło ponad 1000 osób w wieku 70+. Wyniki wyraźnie pokazały, że osoby regularnie grające w gry planszowe, karty czy rozwiązujące łamigłówki, wykazywały lepsze funkcje poznawcze niż ich rówieśnicy, którzy nie angażowali się w takie aktywności.

Inne badanie, opublikowane w czasopiśmie "The Journals of Gerontology", wykazało, że starsi dorośli, którzy regularnie grali w gry strategiczne, mieli znacznie mniejsze ryzyko rozwoju demencji i choroby Alzheimera. Wyniki sugerowały, że taka aktywność może opóźnić objawy demencji nawet o 3-5 lat.

Jak dokładnie gry planszowe wpływają na pamięć?

1. Stymulacja różnych obszarów mózgu

Gry planszowe angażują wiele obszarów mózgu jednocześnie. Podczas gry aktywujemy:

• Korę przedczołową – odpowiedzialną za planowanie i podejmowanie decyzji
• Hipokamp – kluczowy dla formowania nowych wspomnień
• Ciało migdałowate – zaangażowane w przetwarzanie emocji, które pomagają w zapamiętywaniu

Ta wielostronna stymulacja tworzy nowe połączenia neuronalne i wzmacnia istniejące, co bezpośrednio przekłada się na lepszą pamięć i funkcje poznawcze.

2. Trening pamięci roboczej

Większość gier planszowych wymaga używania pamięci roboczej – musimy pamiętać zasady, śledzić ruchy przeciwników, planować własne strategie na kilka kroków do przodu. To doskonały trening dla tego typu pamięci, która często pogarsza się z wiekiem.

Na przykład, podczas gry w szachy mózg musi przetwarzać różnorodne informacje: pozycje figur, możliwe ruchy, potencjalne zagrożenia i strategie. Ten ciągły wysiłek umysłowy działa jak "siłownia dla mózgu".

3. Uczenie się przez powtarzanie

Regularne granie w gry planszowe wykorzystuje mechanizm uczenia się przez powtarzanie, który jest jednym z najskuteczniejszych sposobów na utrwalanie informacji w pamięci długotrwałej. Za każdym razem, gdy gramy w tę samą grę, nasz mózg wzmacnia ścieżki neuronalne związane z jej zasadami i strategiami.

4. Socjalizacja a zdrowie mózgu

Nie można również zapominać o społecznym aspekcie gier planszowych. Badania wykazały, że regularne interakcje społeczne mają silny pozytywny wpływ na funkcje poznawcze. Podczas wspólnej gry nie tylko ćwiczymy umysł, ale również budujemy więzi społeczne, co dodatkowo stymuluje mózg i redukuje stres – czynnik, który negatywnie wpływa na pamięć.

Które gry planszowe są najlepsze dla pamięci?

Nie wszystkie gry planszowe są sobie równe, jeśli chodzi o korzyści dla pamięci. Oto kilka typów gier, które szczególnie dobrze wpływają na funkcje poznawcze:

Gry strategiczne

Szachy, warcaby czy go wymagają planowania, przewidywania ruchów przeciwnika i adaptacji strategii. Te gry silnie stymulują korę przedczołową i pamięć roboczą.

Gry słowne

Scrabble i podobne gry wzmacniają pamięć semantyczną (związaną ze znaczeniem słów) i pomagają w utrzymaniu bogatego słownictwa, co ma związek z tzw. "rezerwą poznawczą" – czynnikiem chroniącym przed demencją.

Gry pamięciowe

Klasyczne memory lub bardziej zaawansowane gry wymagające zapamiętywania informacji bezpośrednio trenują pamięć krótkotrwałą i długotrwałą.

Gry z ukrytymi informacjami

Gry takie jak Cluedo wymagają zapamiętywania i łączenia różnych informacji, co stymuluje pamięć roboczą i zdolności dedukcyjne.

Jak wprowadzić gry planszowe do codziennej rutyny seniora?

Regularność jest kluczem

Aby zobaczyć korzyści dla pamięci, regularne granie jest niezbędne. Badania sugerują, że optymalne efekty osiąga się przy graniu co najmniej 2-3 razy w tygodniu.

Różnorodność gier

Różne gry stymulują różne obszary mózgu, dlatego warto wprowadzić różnorodność. Na przykład, można na przemian grać w gry strategiczne, słowne i pamięciowe.

Stopniowanie trudności

Zaczynaj od prostszych gier i stopniowo zwiększaj poziom trudności. Zbyt trudna gra może prowadzić do frustracji i zniechęcenia, natomiast zbyt łatwa nie zapewni wystarczającej stymulacji.

Przyjemność przede wszystkim

Najważniejsze, aby gra sprawiała przyjemność. Stres i presja mogą negatywnie wpływać na pamięć, dlatego kluczowe jest, aby granie było przede wszystkim przyjemne i relaksujące.

Rzeczywiste historie sukcesu

Pani Jadwiga (78 lat) przez lata zmagała się z problemami z pamięcią. Na zalecenie neurologa zaczęła regularnie grać w Scrabble z przyjaciółkami. Po sześciu miesiącach zauważyła, że łatwiej przychodzi jej przypominanie sobie nazw i imion, a wyniki testów poznawczych u lekarza również się poprawiły.

Pan Henryk (82 lata) po przejściu na emeryturę dołączył do klubu szachowego dla seniorów. Jak sam twierdzi: "Szachy utrzymują mój umysł w formie. Odkąd gram regularnie, zauważyłem, że rzadziej zapominam, gdzie położyłem klucze czy okulary, a rozwiązywanie codziennych problemów przychodzi mi z większą łatwością."

Podsumowanie

Gry planszowe to nie tylko sposób na miłe spędzenie czasu, ale również potężne narzędzie wspierające zdrowie mózgu i poprawiające pamięć. Poprzez regularne granie seniorzy mogą:

• Stymulować różne obszary mózgu
• Trenować pamięć roboczą i długotrwałą
• Budować rezerwę poznawczą
• Cieszyć się interakcjami społecznymi
• Opóźniać procesy starzenia się mózgu

Wprowadzenie gier planszowych do codziennego życia to jedna z najprzyjemniejszych form dbania o zdrowie poznawcze. Jak mówi stare powiedzenie – w zdrowym ciele, zdrowy duch. Dodajmy do tego: "w aktywnym umyśle, trwała pamięć".